Δυσλιπιδαιμία
Τι είναι τα λιπίδια και ποιος ο ρόλος τους στον οργανισμό;
Τα λιπίδια είναι ουσίες απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του σώματος. Τα κύρια λιπίδια είναι:
- Χοληστερόλη: Σημαντική για τη δομή των κυτταρικών μεμβρανών και τη σύνθεση ορμονών και βιταμινών.
- LDL (Low-Density Lipoprotein): Μεταφέρει χοληστερόλη από το ήπαρ στους ιστούς. Όταν βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, συμβάλλει στη δημιουργία αθηρωματικών πλακών στις αρτηρίες.
- HDL (High-Density Lipoprotein): Μεταφέρει χοληστερόλη από τους ιστούς πίσω στο ήπαρ, συμβάλλοντας στην απομάκρυνση της περίσσειας και προστατεύοντας από αθηροσκλήρωση.
- Τριγλυκερίδια: Η κύρια μορφή αποθηκευμένου λίπους στο σώμα, χρησιμοποιείται είτε για ενέργεια είτε αποθηκεύεται ως λίπος.
Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες των λιπιδίων;
- Συμμετέχουν στη δομή των κυτταρικών μεμβρανών.
- Ενισχύουν την ανάπτυξη των νευρικών συνδέσμων και των νευρώνων.
- Συνθέτουν σημαντικές ορμόνες (τεστοστερόνη, οιστρογόνα).
- Συμβάλλουν στη σύνθεση της βιταμίνης D.
- Αποτελούν βασικό συστατικό των χολικών αλάτων, που διευκολύνουν την πέψη των λιπιδίων.
- Η διατήρηση των λιπιδίων σε φυσιολογικά επίπεδα είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη ασθενειών όπως η στεφανιαία νόσος.
Τι είναι η δυσλιπιδαιμία και πώς επηρεάζει την υγεία;
Η δυσλιπιδαιμία αναφέρεται στη διαταραχή του μεταβολισμού των λιπιδίων στο αίμα, με αύξηση της ολικής χοληστερόλης, της LDL και των τριγλυκεριδίων ή μείωση της HDL. Ανάλογα με την αιτιολογία, διακρίνεται σε:
- Πρωτοπαθή: Κληρονομική.
- Δευτεροπαθή: Προκαλείται από παθολογικές καταστάσεις ή κακή διατροφή.
Η δυσλιπιδαιμία αποτελεί έναν αθόρυβο κίνδυνο για την υγεία, καθώς δεν παρουσιάζει άμεσα συμπτώματα, ενώ προοδευτικά, όταν συνδυάζεται και με άλλους παράγοντες κινδύνου (π.χ. κάπνισμα), διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην παθογένεια της αθηρωματικής νόσου προκαλώντας στένωση των αγγείων και διαταραχή της αιμάτωσης ζωτικών οργάνων.
Σε προχωρημένα στάδια, η μειωμένη παροχή αίματος μπορεί να προκαλέσει ισχαιμία στην καρδιά, τον εγκέφαλο ή άλλα όργανα, ενώ τα πιο εμφανή συμπτώματα, όπως ξανθελάσματα ή παγκρεατίτιδα, είναι σπάνια και εμφανίζονται σε πολύ διαταραγμένα επίπεδα λιπιδίων.
Πώς ταξινομούνται οι δυσλιπιδαιμίες;
Οι δυσλιπιδαιμίες ταξινομούνται σε πέντε τύπους:
- Τύπος I: Φυσιολογική χοληστερίνη, πολύ αυξημένα τριγλυκερίδια (>1000 mg). Συχνά προκαλείται παγκρεατίτιδα και παρατηρείται σε παιδιά.
- Τύπος II: Αύξηση της LDL (τύπος IIa) ή LDL και VLDL (τύπος IIb). Προκαλείται από οικογενή υπερχοληστερολαιμία. Συνδέεται με καρδιαγγειακές παθήσεις, με ομοζυγώτες να κινδυνεύουν από εμφράγματα νωρίς.
- Τύπος III: Αυξάνονται τόσο τα τριγλυκερίδια όσο και η χοληστερίνη.
- Τύπος IV: Αυξημένα τριγλυκερίδια (π.χ. οικογενής υπερτριγλυκεριδαιμία). Σχετίζεται με διαβήτη, παχυσαρκία, κακή διατροφή.
- Τύπος V: Σπάνια μορφή, με αύξηση χυλομικρών και VLDL. Σχετίζεται με διαβήτη, παγκρεατίτιδα και παχυσαρκία.
Πώς γίνεται η διάγνωση της δυσλιπιδαιμίας;
Η διάγνωση της δυσλιπιδαιμίας επιτυγχάνεται κυρίως μέσω βιοχημικών εξετάσεων που απαιτούν τον ασθενή να παραμείνει νηστικός για 12-14 ώρες πριν την αιμοληψία. Η εξέταση του λιπιδαιμικού προφίλ περιλαμβάνει την ολική χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια, την HDL (καλή χοληστερόλη) και την LDL (κακή χοληστερόλη), καθώς η ολική χοληστερόλη από μόνη της δεν παρέχει επαρκείς πληροφορίες για τη διάγνωση ή την αξιολόγηση της θεραπείας. Η ολική χοληστερόλη συνίσταται από τη LDL, την HDL και τα χυλομικρά, τα οποία υπολογίζονται με βάση τα τριγλυκερίδια. Η σωστή διάγνωση απαιτεί την ανάλυση και των επιμέρους τύπων χοληστερόλης.
Η δυσλιπιιδαιμία μπορεί να σχετίζεται με διάφορες παθολογικές καταστάσεις ή φάρμακα. Είναι σημαντικό να ελέγχονται η ορμόνη TSH για θυρεοειδική δυσλειτουργία, οι τρανσαμινάσες και τα χολοστατικά ένζυμα για ηπατικές παθήσεις, καθώς και οι δείκτες νεφρικής λειτουργίας. Η παρουσία διαβήτη, υπέρτασης και κεντρικού τύπου παχυσαρκίας ενδέχεται να συνυπάρχει με τη δυσλιπιδαιμία, σχηματίζοντας το μεταβολικό σύνδρομο.
Φάρμακα όπως κορτικοστεροειδή, διουρητικά σε μεγάλες δόσεις, ιντερφερόνη, οιστρογόνα και φάρμακα για καρκίνο του μαστού μπορούν να προκαλέσουν δευτερογενή δυσλιπιδαιμία. Η κατάχρηση αλκοόλ σχετίζεται με αύξηση και των καλών και των κακών λιπιδίων.
Πώς αντιμετωπίζεται η δυσλιπιδαιμία;
Η προσέγγιση της δυσλιπιδαιμίας πρέπει να είναι συνολική και να μην περιορίζεται μόνο στη διόρθωση των λιπιδαιμικών παραμέτρων. Η αντιμετώπιση της βασίζεται κυρίως σε αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η υγιεινή διατροφή και η τακτική σωματική άσκηση, ενώ η φαρμακευτική αγωγή χορηγείται όταν κρίνεται απαραίτητο, ανάλογα με τον τύπο και τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Η θεραπευτική προσέγγιση εξατομικεύεται, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες κινδύνου όπως η υπέρταση, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, καθώς και συνοδά νοσήματα όπως ο διαβήτης και η στεφανιαία νόσος.